Auðlindafrumvarpið kosningaleikrit?

VINGJARNLEG rödd í símanum spyr: Ertu fylgjandi eða andvígur þjóðareign á náttúruauðlindum?

Svar: Fylgjandi!

Spurning: Telurðu nægan tíma til að afgreiða frá Alþingi fyrir þinglok frumvarpið um breytingu á stjórnarskránni sem kveður á um þjóðareign á náttúruauðlindum?

Svar: Já, með nægum vilja og samstöðu um breytingar!

Enga útúrdúra!

Niðurstöður þessarar skoðanakönnunar liggja nú fyrir og koma fáum á óvart: langflestir vilja tryggja til frambúðar eignarhald þjóðarinnar á náttúruauðlindum. Og vilja eflaust setja punktinn þar án frekari málalenginga; vilja alls engin viðhengi, útúrdúra né þokusker í textann á borð við: þó þannig að...o.s.frv., sbr. tillögu frumvarpsins að stjórnarskrárákvæðinu.

Til hvers?

Ávinningur af afdráttarlausu stjórnarskrárákvæði er sá að óvefengjanlegur grundvöllur fæst til frambúðar til viðmiðunar í lagasetningu, t.d. um réttindi og skyldur manna gagnvart sameiginlegum auðlindum/eignum þjóðarinnar.

Annar ávinningur er sá að skilvirkni ríkisvaldsins eykst, því framkvæmdavaldið getur þá ekki vaðið yfir löggjafarvaldið í krafti meirihlutavalds á Alþingi, eins og slæm fordæmi eru um. Tilraun til einkavinavæðingar eignarhalds með lagasetningu, svo dæmi sé tekið, færi þá í bága við stjórnarskrá og fengi ekki staðist. Um leið er betur komið í veg fyrir hina óhjákvæmilegu hagrænu (og ósanngjörnu) skekkju sem til verður í samfélagi þegar stjórnvöld þess falla í þá freistni að úthluta sameiginlegum gæðum á grundvelli þess að sumir teljast jafnari en aðrir, fáir fá mest fyrir lítið, o.s.frv.

Með afdráttarlausu stjórnarskrárákvæði má einnig draga verulega úr, jafnvel útrýma alfarið, vaxandi ásælni í sameignir landsmanna. Til dæmis útrýma hinni nýklassísku eignarhaldsáráttu til endurnýjanlegra náttúruauðlinda sem enn virðist t.d. hrjá marga kvótamenn.

Handhafar fiskkvóta vonast m.ö.o. augljóslega enn eftir því í barnslegri frekju sinni til auðs og arðs að ná með tíð og tíma að tryggja sér og sínum varanlegt eignarhald í fiskistofnum sjávar. Börnunum því augljós greiði gerður með því að fjarlægja alveg orsök áráttunnar.

Samhljóm með því besta

Með afdráttarlausu stjórnarskrárákvæði er sleginn samhljómur hérlendis við ábyrga auðlindanýtingu annarra þjóða. Náfrændur okkar í Noregi eiga t.d. hefð fyrir þjóðareign auðlinda og sameigna/sameiginlegra sjóða, annarra en sjóða ríkiskassans, t.d. á olíusjóðnum væna; hefð fyrir úthlutun réttinda til hagnýtingar og arðs á grundvelli endurgjalds og samfélagslegra sjónarmiða. Hvers vegna ekki að læra svolítið af reynslu annarra?

Stefna, markmið og leiðir breytast yfir tíma. Grunnviðmið gera það ekki. Allt sem varðar hið fyrrnefnda á því heima í lögum/reglugerðum, þessum stjórntækjum Alþingis og ríkisstjórnar um málefni þjóðarbúsins á hverjum tíma. "Verkaskipting" sem eflaust liggur klár fyrir hjá alþingismönnum, ríkisstjórn, ríkisráði, ekki síst hjá forseta vorum. Þessir fulltrúar réttir ákvörðunaraðilar, hver eftir sinni ábyrgð gagnvart okkur, umbjóðendum sínum. Hagsmunaaðilar og sérfræðingar, þ.m.t. lögfræðingar á mála hjá hinum og þessum, eru það ekki.

Kosningaleikrit?

En því að koma korteri fyrir kosningar með svo vandmeðfarið mál úr nefnd, lofa lengst upp í ermina á sér, þvinga samstarfsflokkinn til aðgerða, slá nærri stjórnarslitum í hamagangi, skekja Alþingi á svig, fjölmiðla á flug; henda svo málinu frá sér, aftur inn sama hlið í sömu þrasnefndina sem með dugnaði hefði átt að geta afgreitt málið frá sér á skikkanlegum tíma...

Leikritið skín dálítið í gegn. Sennilega alfarið óskhyggja að eitthvað vitrænt í þágu almennings hafi legið til grundvallar þessum hamagangi í stað þess augljósa: von um athygli/atkvæði í aðdraganda alþingiskosninga, sem og örvæntingartilraun til að sefa ofsóknaræði kvótamanna, sem nú horfa sem von er uggandi til stjórnarskipta, horfa uggandi til breytinga á arðbærum forréttindum.

Stjórnarflokkarnir gátu samþykkt frumvarpið án aðstoðar. Til þess hafa þeir þingmeirihluta og því ómaklegt að kenna stjórnarandstöðunni um þegar málinu er vísað aftur heim til föðurhúsanna.

Klofningur innan Sjálfstæðisflokks?

Svæfing málsins í stjórnarskrárnefndinni kann ekki síst að lýsa verulegum ágreiningi/klofningi í afstöðu þingmanna Sjálfstæðisflokksins til þessa máls. Og því skást fyrir flokkinn að vísa málinu til áframhaldandi þæfings en opinbera ágreining/klofning í atkvæðagreiðslu um málið.

Hitt liggur ljóst fyrir: kjósendur eru illa sviknir eftir fögur loforð um stórvægilegt mál sem beðið hefur skynsamlegrar afgreiðslu ríkisvaldsins um árabil.

Hvort tveggja dvínandi! Alþingi setur enn niður. Málið enn á þvælingi vegna illleysanlegs sundurlyndis. Trú og traust á Framsóknarflokki versnar enn. Og var þó tæpast á bætandi. Því hver er trúverðugleiki þess sem lofar, ólmast og hamast; svíkur; kennir síðan öðrum um?

Höfundur er rithöfundur.