Verðtrygging húsnæðislána: skyr eða dauði?

MARKAÐUR dafnar ekki síst á hæfilegri hreyfingu viðskipta, með fjölbreyttu framboði og sölu á vöru og þjónustu, sem einkum tekur mið af "mataræði" viðskiptavina, ef allt er með felldu í markaðshagkerfi.

Í þessu ljósi er sala verðtryggðra húsnæðislána á íslenskum fjármála- og fésýslumarkaði gegndarlaust framboð af skyri; endalaus skyrsala ofan í heimaalin börn þar sem þess er vandlega gætt að börnin komist ekki í tæri við aðrar mjólkurafurðir.

Og sjálfgefið meðan skyrið rennur í bílförmum ofan í viðskiptavinina að skyrsölumenn spyrji um þörf fyrir betra vöruúrval, þörf fyrir lægri verð, þ.m.t. um þörf fyrir afnámi verðtryggingar húsnæðislána.

Af þessum sökum, með hliðsjón af fortíð og sögu, kemur lítið á óvart að formaður Framsóknarflokksins staðfesti hollustu sína og fylgispekt flokksins við firnasterk hollvinasamtök verðtryggingar á Íslandi; sbr. ummæli formannsins í Mbl. 24. janúar sl. um erfiðleikana við afnám okkar séríslensku leikreglu 100% verðtryggingar lánsfjár; leikreglu sem að útfærslu, umfangi og afleiðingum er einsdæmi í veröldinni.

Erfiðleikana sem formaðurinn nefnir verður að telja með síðustu hálmstráum ráðleysis og rökþrots í langvinnu áróðursstríði hollvina verðtryggingarinnar í þágu gírugra lánardrottna. Þ.e. ummæli hans um tvöfalt lánakerfi húsnæðislána hérlendis í fjörutíu til fimmtíu ár, þyngri vaxtabyrði heimilanna og styttri lánstíma; allt saman vitleysa, endaskipti á veruleikanum; villusvör; og því ókurteisi við þjóð og kjósendur. Á hinn bóginn svolítið undrunarefni að sjá MBA-hagfræðinginn og fyrrum toppmann hjá Seðlabanka Íslands ná þeim áfanga í starfi að hafa steingleymt bæði hagfræði- og hagsöguþekkingunni á einkar stuttum tíma. Til sjávar og sveita er því enn spurt með sömu blíðunni: hvernig í ósköpunum stendur á því að formenn Framsóknarflokksins gleyma fljótar, betur og meir en aðrir menn?

Formaðurinn virðist alveg úr takti við aðstæður á fjármálamarkaði. Alveg úr takti við lán og líf almennings í þessu landi, úr takti við lán og líf rígbundin einhliða skilmálum lánardrottna og stórvafasömum opinberum verðbólgumælingum; skilningsvana á landlægt strit almennings í þágu okurlána lánardrottna skyrsins; því eins og öllum öðrum en formanninum er fullkunnugt um er stutt síðan almenningur á Íslandi bretti upp ermarnar og endurfjármagnaði húsnæðislán sín og fleiri okurlán á fáeinum misserum, loksins, loksins þegar bauðst önnur lánaafurð á markaði en hráskyrið; afurðin samt aðeins hræringur skyrs og skilmála á heldur skárri prís.

Og telst til skammar fyrir ríkisstjórn landsins að hafa ekki brugðist snarlega við í leiðinni og lækkað eða afnumið stimpilgjaldið, sem enn er lagt á hvert einasta útgefið skuldabréf húsnæðislána hérlendis, heldur rakað saman aukalega milljörðum króna í troðfulla ríkiskassann gegnum þessa fornu skattlagningu.

Spurt er: Hvað er svona stórhættulegt okkar prýðilega alþjóðlega samkeppnishæfu bönkum og öðrum sem dug hafa að bjóða almenningi á Íslandi sömu kjör á húsnæðislánum og nágrannaþjóðir okkar búa við?

Svar sem ekki er vitleysa þetta: ótti skyrsölumanna um lægri ofurhagnað skyrsölu og hrærings. Ótti að mestu ástæðulaus en samt velt yfir oss reglubundið, m.a. með ógnarfréttum upp úr sérpöntuðum rándýrum skýrslum útlendra markaðsfyrirtækja.

Íslenskum bönkum og öðrum skyrsöluaðilum er m.ö.o. fullkomlega treystandi til þess að standa á eigin fótum uppréttir í þjónustu við viðskiptavini hérlendis án séríslenskra leikreglna, án alls hækjustuðnings þvergirðinga fortíðar sem leikregla verðtryggingar er okkar íslenska fjármálamarkaði/skyrsölumarkaði. En mun að sama skapi ekki stætt á því lengi enn í opnu hagkerfi að múlbinda viðskiptavini sína mun þrengri spennitreyju vaxtakostnaðar og verðbólgumælinga en eðlilegt getur talist miðað við nágrannalönd okkar.

Lántökur íslenskra banka erlendis á heildsölustigi segja allt um svigrúm þeirra til að bjóða hagstæðari kjör á smásölustigi, þ.e. bjóða okkur aðrar lánaafurðir en skyr og hræring. Lántökur bankanna allar óverðtryggð lán á undralágum vöxtum og vitna um eðlilegan aðgang að frjálsum markaðskjörum, ekki síst við endurfjármögnun í lok lánstíma.

Og telst til skammar íslenskum bönkum að bjóða þá ekki sambærileg kjör á smásölustigi íslenskum heimilum við hóflegu vaxtaálagi; haga síðan breytingum vaxtastigs og/eða tilboðum um endurfjármögnun í réttum takti við eigin endurfjármögnun og hagræðingu í rekstri. Góðir viðskiptahættir, lögvarðir víða vanþroska samkeppnismarkaði, til þess skilgreindir ekki síst að koma í veg fyrir okurverð á nauðsynjavörum.

Það er sem sagt næsta auðvelt íslenskum bönkum og öðrum á framboðshlið smásölu á íslenskum fjármálamarkaði að setja fram tilboð um endurfjármögnun verðtryggðra húsnæðislána með hagstæðum óverðtryggðum húsnæðislánum undir formerkjum góðra viðskiptahátta. Stórfelld hagræðing í þágu íslenskra heimila sem ekki tekur áratugi eins og blessaður formaðurinn segir; miklu fremur örfáar vikur/mánuði.

Er ekki kominn tími á að hreyfa sig?

Höfundur er rithöfundur.